ADHD ပတ္ဝန္းက်င္ကို သတိမမူတဲ့ စိတ္ေရာဂါ

အာရံုမစုိက္ႏုိင္တဲ့ေရာဂါ (attention deficit hyperactivity disorder) အတြက္ ေသာက္ရမယ့္ေဆးနဲ႔ ကုထံုးေတြ သိပါရေစဆရာ။ ေဆးက ရွာရလြယ္ပါသလား။

Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) ဆိုတဲ့ “ပတ္ဝန္းက်င္ကို သတိမမူတဲ့ စိတ္ေရာဂါ” ဆိုတာ ကေလးမ်ားမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ကေလး ၃-၅% ျဖစ္တယ္။ ေသျခာ မကုသလို႔ ၾကာသြားရင္ ၾကီးတဲ့အထိ မေကာင္း ျဖစ္တတ္တယ္။ ဘာလို႔ျဖစ္ရသလဲဆိုတာ မ်ားေသာအားျဖင့္ တိက်က်မသိပါ။ မ်ိဳးဗီဇ၊ အစားအေသာက္ နဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္တို႔ကေန ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္လို႔ ထင္ရပါတယ္။

လကၡဏာေတြကေတာ့ Impulsiveness ကေလးဟာ ဘာလုပ္လုပ္ မေတြးေတာဘဲ ေဟာေဟာဒိုင္းဒိုင္း ျပဳမူတယ္။ Hyperactivity ျငိမ္ျငိမ္မထိုင္၊ ေကာင္းေကာင္းလမ္းမသြား၊ ပံုမွန္မေျပး၊ သူမ်ား အထက္တက္သလိုမတက္၊ သူမ်ားေတြလို စကားမေျပာ။ Inattention သူ႔စိတ္က တျခားကမာၻထဲ ေရာက္ေနသလိုမို႔ သူ႔ေရွ႕မွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတာေတြနဲ႔ တလြဲ ေတြးထင္ေနတယ္။

၃ မ်ိဳးခြဲႏိုင္တယ္။ Predominantly inattentive type, Predominantly hyperactive-impulsive type နဲ႔ အဲဒီ ၂ မ်ိဳးတြဲေတြ ျဖစ္တယ္။

Childhood ADHD ကို ကုသလို႔ ရပါတယ္။ Behavioral therapy အမူအက်င့္ ကုသနည္းနဲ႔ Medications ေဆးေပး ကုသနည္း၊ Lifestyle changes လူေနဘဝ ျပဳျပင္နည္း၊ Counseling ေမးျမန္း-ေျပာဆိုနည္းေတြ သံုးျပီး ကုသရတယ္။

ဆင္တူတဲ့ ေရာဂါေတြနဲ႔ ခြဲျခားရမယ္။ မိဘအိမ္ေထာင္ေရး-လူမႈေရး ျပႆနာရွိလို႔၊ နာမၾကားလို႔၊ အတက္ေရာဂါ၊ စိတ္က် ေရာဂါ၊ အအိပ္ပ်က္၊ အလြဲသံုးစားျပဳခံရတာ၊ စတာေတြက ဆင္တတ္တယ္။ ကေလးဘဝမွာ မေပ်ာက္ရင္ ၆ဝ% က Adult ADHD လူၾကီးေရာဂါဆက္ျဖစ္မယ္။ ေသျခာမကုရင္ ျပႆနာေတြ ဆက္တက္မယ္။ တျခား စိတ္ေရာဂါေတြ တဲြလာမယ္။

Medical management နဲ႔ Behavioral treatment ေတြက အထိေရာက္ဆံုးလို႔ ၂ဝဝ၅ သုေတသနတခုက ဆိုပါတယ္။

Stimulant medication ေဆးကို အသံုးမ်ားတယ္။ Methylphenidate (Ritalin, Metadate, Concerta), Dexatroamphetamine (Dexedrine), Mixed Amphetamine Salts (Adderall), Dextromethaphetamine (Desoxyn) နဲ႔ Lisdexamfetamine (Vyvanse) ေဆးေတြျဖစ္တယ္။ ၾကားဘူးနာဝ ရွိၾကမွာပါ။ ဒီေဆးနာမည္ေတြက "feel-good" ေဆးေတြပါလို႔ ေဆးစြဲေစတတ္တယ္။

Antipsychotic medication စိတ္ေဆး၊ Non-stimulant medications ျဖစ္တဲ့ Atomoxetine (Strattera) Guanfacine (Intuniv) ေဆးေတြသံုးတယ္။

စမ္းသပ္ေဆးနည္း၊ အစာအာဟာရနည္းေတြလဲရွိေသးတယ္။ Omega-3 နာမည္ၾကီးေနတဲ့ (seal, fish or krill oil) ငါးေတြကေန ထုတ္တဲ့ အိုမီဂါ-၃၊ Vitamin နဲ႔ mineral supplements ဗီတာမင္နဲ႔ ဓါတ္ဆားေတြကလဲ အေထာက္အကူ ျပဳႏိုင္တယ္။ Medical cannabis နဲ႔ Aerobic fitness တို႔ ျဖစ္တယ္။

ေဆးဝယ္ရတာ လြယ္တာ-ခက္တာ ႏိုင္ငံတခုနဲ႔တခု မတူပါ။ စိတ္အထူးကုနဲ႔သာ တိုင္ပင္ကုသသင့္ပါတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ