အေရးေပၚတားေဆးေတြရဲ႕ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးမ်ား Emergency contraception

ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ဆရာ။ အေရးေပၚတားေဆး ခဏခဏေသာက္ရင္ ျဖစ္ႏိုင္တဲ႔ဆိုးက်ိဳးေတြ ရွင္းျပပါအုန္းရွင့္။ ကၽြန္မ ပထမတႀကိမ္ေသာက္ခဲ့တုန္းက ဒီလိုေသြးမဆင္းဘူး။ ဘာလကၡဏာမွ မရွိခဲ့လို႔ပါ။ အခုေသြးဆင္းတာ ကိုယ္ဝန္အတြက္ စိုးရိမ္စရာ မရွိဘူးေပါ့ေနာ္။ ကိုယ္ဝန္မရဘူးေပါ့ေနာ္ဆရာ။

၅ဝ% ေလာက္မွာ ပ်ိဳ႕တယ္။ ၂ဝ% က အန္တယ္။ ပိုဆိုးတဲ့ဆိုးက်ိဳးတခုကေတာ့ သားအိမ္ျပင္ပ ကိုယ္ဝန္တည္ျခင္း၊ ေနာက္တခုက ေျခေထာက္ထဲက ေသြးျပန္ေၾကာေတြ ပိတ္ျပီးေရာင္ျခင္း၊ တျခားျဖစ္ႏိုင္ေျခေတြကေတာ့ အဆုပ္ေသြးေၾကာပိတ္၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္၊ Stroke ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာပိတ္၊ အသဲထိခိုက္၊ အသဲကင္ဆာ၊ သည္းေျခအိတ္ေရာဂါ နဲ႔ ေသြးတိုးေရာဂါေတြ ျဖစ္တယ္။ ဒါေတြေၾကာင့္ အသက္ ၃၅ ႏွစ္ေက်ာ္သူေတြ ေဟာ္မုန္းပါ တားေဆးမသင့္ၾကဘူး။


အေရးေပၚတားေဆး ECP ေဆးေတြကို မၾကာခဏသံုးရင္ သက္ေရာက္မႈေတြ သိေအာင္ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္ထဲမွာ အမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၁ဝ၈၃ ေယာက္ကို အုပ္စု ၂ ခုခြဲျပီး စမ္းခဲ့တယ္။ ဒီအမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အေရးေပၚတားေဆး သံုးသူေတြနဲ႔ သားအိမ္ျခစ္နည္းနဲ႔ ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ဘူးခဲ့သူေတြ ျဖစ္တယ္။ ပညာေရးအေျခခံလဲ မညံ့ၾကသူေတြ ျဖစ္တယ္။ အေျဖေတြကို အမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၁ဝ၇၁ ေယာက္ဆီကေနရတယ္။
• ၅၄၉ ေယာက္က အိမ္မွာတင္ အေရးေပၚတားေဆး ေသာက္ၾကသူေတြျဖစ္ျပီး၊ သူတို႔ထဲက ၄၇% ဟာ ၂ ႏွစ္အတြင္းမွာ တၾကိမ္မက အေရးေပၚတားေဆး ေသာက္ခဲ့သူေတြျဖစ္တယ္။
• ၅၅၂ ေယာက္ကေတာ့ ဆရာဝန္လက္မွတ္နဲ႔သာ အေရးေပၚ တားေဆးေသာက္သူေတြ ျဖစ္ျပီး ၂၇% က ၂ ႏွစ္အတြင္း တၾကိမ္မက အေရးေပၚတားေဆး ေသာက္ၾကသူေတြျဖစ္တယ္။
• အုပ္စု ႏွစ္စုလံုးထဲက ၁ဝ% ဟာ တၾကိမ္မက အေရးေပၚတားေဆးေသာက္တယ္။
• ပဌမအုပ္စုထဲက ၂၈ ေယာက္ (၅%) က ကိုယ္ဝန္ရတယ္။ ဒုတိယအုပ္စုထဲက ၃၃ ေယာက္ (၆%) ကိုယ္ဝန္ရတယ္။
• ပဌမအုပ္စုထဲက ၈ ေယာက္ နဲ႔ ဒုတိယအုပ္စုထဲက ၄ ေယာက္ဟာ အေရးေပၚတားေဆး ေသာက္ရဲ႕သားနဲ႔ ကိုယ္ဝန္ရသြားတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကိုယ္ဝန္ေတြ အကုန္လံုးကို ဖ်က္ျပစ္လိုက္ၾကတယ္။

ကိုယ္ဝန္ကို တားတာလား၊ ဖ်က္တာလား
Emergency Pills cause early abortions “အေရးေပၚတားေဆးဆိုတာ ကိုယ္ဝန္ကို အေစာဆံုး ဖ်က္ျပစ္လိုက္တာသာ ျဖစ္တယ္” လို႔ The Report News magazine မွာ ၆-၁၂-၁၉၉ တံုးက ေရးထားတယ္။

အယူအဆေတြ အျမင္ေတြက သိပၸံနယ္ပယ္မွာလဲ မတူၾကတာေတြ အမ်ားၾကီးရွိတယ္။ လက္ေတြ႔ျပလို႔ရတာေတာင္မွာ ဘာလို႔ အဲလိုမတူတာေတြ ျဖစ္ေနလဲ။ လက္ေတြ႔ျပႏိုင္တာက က်ဥ္းေသး၊ နည္းေသးလို႔ပါ။ “အေရးေပၚ တားေဆးထဲမွာ လူ႔ကိုယ္ခႏၶာကေန အလိုလိုထုတ္ေပးေနတဲ့ ေဟာ္မုန္းေတြဘဲ ပါတာမို႔ စိတ္ခ်လက္ခ် သံုးႏိုင္တယ္။ အေရး ခဏခဏ ေပၚေနလို႔ တပါတ္ထဲ ၂ ခါေသာက္လဲ ကိုယ္ဝန္တားဘို႔အတြက္ကေတာ့ ရပါတယ္” လို႔ ေျပာတာလဲ အမွန္ျဖစ္တယ္။ "ကေန႔အထိ ဒီ အေရးေပၚတားေဆးေတြ အသံုးမ်ားရင္ ဘာျဖစ္ႏိုင္သလဲ ဆိုတာကို သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ေလ့လာမႈဆိုတာ မရွိသေလာက္နည္းေသးပါတယ္"လို႔ အဲဒီအၾကံျပဳတဲ့ ပညာရွင္ေတြကဘဲ ဆိုထားပါတယ္။ ဆိုလိုတာက (၁) ခုထိ သိသမွ် ခဏခဏလဲေသာက္လို႔ရတယ္။ (၂) ေရရွည္မွာဘာျဖစ္လာမလဲ မသိလို႔ ရမ္း-မွန္းမေျပာႏိုင္ပါ။

ေဆးတၾကိမ္ေသာက္တိုင္း ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြတၾကိမ္ ခံရမယ္ဆိုတာ သိထားပါ။ ေစ်းႏွဳန္း မေသးလွပါ။ ရာသီလေတြ၊ ရက္ေတြ ေျပာင္းပါလိမ့္မယ္။ ခဏခဏသံုးေနသူ ကိုယ့္ရာသီရက္က ဘာလို႔ မွတ္ထားဘို႔ ခက္မယ္။ ကိုယ္ဝန္ရႏိုင္တဲ့ရက္-မရႏိုင္တဲ့ရက္ တြက္ဘို႔ မေသျခာေတာ့ဘူး။ ၾကာေတာ့ စိတ္ပ်က္လာႏိုင္တယ္။ ရိုးရုိးပံုမွန္ေသာက္တားေဆး၊ IUD သားအိမ္ထဲပစၥည္းထည့္၊ Implant အေရျပားေအာက္ ေဆးေခ်ာင္းထည့္၊ Depo-Provera (ဒီပို) ထိုးေဆးနည္း၊ တခုခုကို ေရြးခ်င္လာမယ္။ ေရြးတာလဲ မွန္ကန္တယ္။ အိမ္ေထာင္မက်ေပမဲ့ လိင္ဆက္ဆံမႈ တခုကို သေဘာတူျပဳဘူးတဲ့ မိန္းကေလးမ်ိဳးဟာ ေနာက္လဲ အဲလိုမ်ိဳး ထပ္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အဲဒါကို အေရးေပၚလို႔ မေခၚသင့္ဘူး။ စိတ္ဆႏၵမပါဘဲ ဆက္ဆံရတာ၊ အဓမၼျပဳခံရတာ၊ (ကြန္ဒြမ္) ေပါက္ျပဲသြားတာမ်ိဳးေတြကိုသာ အေရးေပၚလို႔ ေခၚသင့္တယ္။

တရားဥပေဒရႈေဒါင့္
အိႏၵိယႏိုင္ငံ၊ အင္ဒရာပရာေဒ့ရွ္ျပည္နယ္ အထက္တရားရံုးကို ၂ဝ၁ဝ ႏွစ္လည္ပိုင္းက Public Interest Litigation (PIL) ကေန တရားစြဲဆိုခ်က္တခု တင္ခဲ့တယ္။ အေရးေပၚတားေဆးေတြျဖစ္တဲ့ i-pill, Unwanted 72 and Option 72 ေတြကို ပိတ္ပင္ေပးဘို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ တလြဲသံုးေနျခင္း နဲ႔ အႏၲရာယ္မ်ားတဲ့ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြေၾကာင့္လို႔ ဆိုပါတယ္။

တရာရံုးကေန Drug Controller General of India (DCGI) ဆီကို အေထာက္အထားေတြ တင္ျပဘို႔ ညႊန္ၾကားတယ္။ DTAB ဆိုတဲ့ က်န္းမာေရးဝန္ၾကီးဌာနရဲ႕ အျမင့္ဆံုးအဖြဲ႔က အစီရင္ခံခ်က္ မပို႔ႏိုင္ေသးဘူး။ ျငင္းဆိုခ်က္ေတြက ေဆးသိပၸံအေထာက္အထားေတြကို ကိုးကားတယ္။ ကိုယ္ဝန္ဆိုတာ ဆက္ဆံမႈျပဳျပီးေနာက္ ၂၄ နာရီ ဆိုရင္ရဘို႔စျပီ။ ၇၂ နာရီအတြင္းမွာ ေဆးေသာက္တယ္ဆိုတာ ဖ်က္ျပစ္တာဘဲလို႔ ဆိုတယ္။

ဒီေဆးမ်ိဳးကို ေၾကာ္ညာေတြ မတရား လုပ္ေရာင္းေနတာဟာလဲ မသင့္ေလွ်ာ္ဘူးေျပာၾကလို႔ ေၾကာ္ညာေတြကို တားခဲ့ဘူးေသးတယ္။ ဆရာဝန္ေတြ၊ သားဖြါးမီးယပ္ အထူးကုေတြကလဲ တလြဲသံုးေနၾကာအတြက္ စိုးရိမ္ေၾကာင္း ထုတ္ေျပာေနၾကရတယ္။ ဒီလို လြယ္လြယ္နဲ႔ အေရးေပၚ တားေဆး ရွိတယ္ဆိုျပီး တလြဲသံုးၾကလို႔ HIV နဲ႔ STD လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ ပိုျဖစ္တယ္လို႔ ေထာက္ျပၾကတယ္။

ရာသီမမွန္တာ ျဖစ္ၾကျပန္လို႔ ဒီလို (ကြန္ပလိန္႔) ေတြနဲ႔ မိန္းကေလးလူနာေတြ ေဆးရံု-ေဆးခန္းေတြမွာ ပိုမ်ားလာတယ္။ ေၾကာ္ညာေတြ ေကာင္းလို႔ ေဆးဆိုင္ေတြမွာ ေခ်ာ့ကလက္ဝယ္သလို ဝယ္ေနၾကျပီး၊ မိန္းကေလးငယ္ေတြကလဲ လိင္မႈေရးရာမွာ သိပ္မစဥ္းေတာ့ဘူး။ အမူအက်င့္ေတြ ေျပာင္းလာေနတာဟာ မ်ိဳးဆက္ကိုပါ ထိခိုက္ေစမယ္။ လြယ္လြယ္နဲ႔ ဒီလိုေဆး ဝယ္ရတာဟာ "ခပ္လြယ္လြယ္မိန္းကေလးေတြ" မ်ားလာေစတယ္။ လြယ္တိုင္းေကာင္းပါလား။

ျမန္မာ့ (မ)ယဥ္ေက်းမႈ
အထက္ကသုေတသနမွာ ကိုးကားခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၁ဝဝဝ ေက်ာ္ထဲမွာ အမ်ားစုက ၂ ႏွစ္မွာမွ တခါေက်ာ္ေက်ာ္သာ အေရးေပၚ တားေဆး သံုးတယ္။ ၄ လမွာ ၄ ခါမကေသာက္လို႔ စမ္းသပ္မႈကေန ခ်န္ထားလိုက္ေအာင္အထိ ထူးျခားတဲ့ အေမရိကန္ အမ်ိဳးသမီးက တေယာက္ထဲဘဲ ပါတယ္။ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးေတြကို ေလ့လာမႈ မျပဳရေသးလို႔ ေခတ္ေရွ႕ကို အမ်ားၾကီး ေရာက္ေန-မေန မသိပါ။

အေရးေပၚတားေဆး ECee-2 ကို ျမန္မာျပည္မွာ (မ)ယဥ္ေက်းမႈတရပ္လို႔ မွတ္ရေလာက္ေအာင္ သံုးေနၾကတယ္။ အဲလိုမသံုးသင့္ေၾကာင္းေျဖရတိုင္း ေသာက္ရင္ ဘာျဖစ္မလဲလို႔ ျပန္ေမးေလ့ရွိတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ ေဆးစာေတြလိုက္ရွာေတာ့ ျမန္မာမေလးေတြေလာက္ အဲလိုေဆး ခဏခဏေသာက္ၾကပံုမရပါ။ ေလ့လာဆန္းစစ္ထားတာ နည္းတယ္။ ေဆးပညာအရေျပာရရင္ လက္ငင္းအေနနဲ႔ေတာ့ ရာသီရက္ေျပာင္းမယ္။ ေဟာ္မုန္းေတြ ကေမာက္ကမျဖစ္မယ္။ ရက္တြက္ခ်င္ရင္ ခက္မယ္။ ေရရွည္မွာဘာျဖစ္မလဲ တိတိက်က်ေျပာမရပါ။ ဒါေၾကာင့္ 'အေရးေပၚကို ပဲေလွာ္လို မစားပါနဲ႔' ဆိုျပီး ေရးဘူးေသးတယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ